Een museumbezoek kan ontspannend zijn, leerrijk, leuk en zoveel meer. Het is een activiteit waar vele mensen op een of andere manier van genieten. Voor mensen met autisme is dit echter niet zo evident. Zo’n dag gaat voor hen gepaard met veel stress. Mensen met autisme hebben namelijk nood aan structuur en voorspelbaarheid. Wanneer zij op uitstap gaan, dan komen zij vaak terecht in een nieuwe omgeving boordevol onbekende prikkels en mensen. Toch kunnen enkele eenvoudige hulpmiddelen ervoor zorgen dat ook zij kunnen genieten van een bezoek aan een museum. Hieronder geven we je vijf tips om jouw museum autismevriendelijker te maken.
Een nieuw museum bezoek is voor een persoon met autisme zeer beangstigend. Ze weten niet wat ze kunnen verwachten van het bezoek. Wat zal ik er allemaal kunnen zien? Zal het er druk zijn? Hoe ziet de ingang er uit? Hoe lang duurt het bezoek en is er een vaste route? Dit zijn maar enkele vragen die vaak door het hoofd van een persoon met autisme gaan de dagen voor een museumbezoek. Daarnaast weten ze ook niet wat van hen verwacht wordt. Vroeger waren de gedragsregels in een museum veel meer afgebakend. Je moest stil zijn en mocht niets aanraken. Vandaag is dit echter volledig afhankelijk van de context. Denk maar aan Hidrodoe, een museum waar je net alles moet aanraken of het Klompenmuseum in Laakdal waar je met echte klompen kan wandelen. Al deze vragen en onduidelijkheden zorgen voor heel wat stress.
Daarom hebben mensen met autisme baat bij een visueel stappenplan. Dit stappenplan is een gedetailleerd document dat hen aan de hand van foto’s en korte, duidelijke boodschappen uitlegt wat ze kunnen verwachten van hun bezoek én wat van hen verwacht wordt. Zo’n plan kunnen ze downloaden op de website van het museum en vervolgens gebruiken om hun bezoek voor te bereiden. Hierdoor zullen ze minder stress ervaren zowel voor als tijdens de uitstap, zal het voor hen gemakkelijker zijn om afspraken op te volgen én kunnen ze beter omgaan met mogelijke prikkels die ze tijdens hun bezoek zullen ervaren.
> Lees hier meer over visuele stappenplannen: Wat zijn visuele stappenplannen?
Enkele voorbeelden van visuele stappenplannen:
Sommige activiteiten brengen heel wat prikkels met zich mee. Denk maar aan de Sint-Romboutstoren waar je bijvoorbeeld elke 7 en een halve minuut de klokken hoort slaan. Of het Museum voor Natuurwetenschappen waar donkere kamers afgewisseld worden met kamers waar er gebruik wordt gemaakt van natuurlijk daglicht. Dit kan zeer uitdagend zijn voor mensen met autisme. Deze prikkels kunnen voor zeer veel ongemak zorgen bij hen. Vele mensen met autisme zijn immers zeer gevoelig aan prikkels en zullen deze vaak intenser ervaren dan mensen zonder autisme. Zeker wanneer deze prikkels onaangekondigd zijn kan dit onaangenaam zijn voor hen. Daarom raden we aan om een sensorische kaart op te stellen voor jouw museum indien bezoekers met vele verschillende prikkels geconfronteerd zullen worden.
Een sensorische kaart is een plattegrond van het museum waarop prikkelrijke en prikkelarme zones worden aangeduid aan de hand van kleuren of pictogrammen. Op die manier kunnen mensen met autisme gemakkelijker navigeren in het museum en kunnen ze zelf beslissen of ze al dan niet geconfronteerd willen worden met een prikkel. Ook andere bezoekers kunnen hier bovendien baat bij hebben! Denk maar aan mensen met risico op een epileptische aanval die niet goed tegen flikkerende lichten kunnen of oudere mensen die gevoeliger zijn voor harde geluiden. Bij voorkeur kunnen mensen deze sensorische kaart, net als het stappenplan downloaden op de website. Op die manier kunnen ze hun bezoek goed voorbereiden.
Enkele voorbeelden van sensorische kaarten
Naast een sensorische kaart kan het interessant zijn om een multisensoriële rugzak samen te stellen. De voorwerpen in de rugzak kunnen hen helpen compenseren voor de vele prikkels in het museum. In deze rugzak kunnen ze bijvoorbeeld een geluidsdempende koptelefoon vinden, alsook een kopie van het visuele stappenplan en de sensorische kaart indien deze werden uitgewerkt voor het museum, een fiche met alle regels die gerespecteerd moeten worden in het museum, een zonnebril, handschoenen, speelgoed, kleurplaten en kleurpotloden,… De lijst is eindeloos en afhankelijk van de prikkels die mensen zullen tegenkomen in het museum. Belangrijk hierbij is dat de verschillende rugzakken zowel voor kinderen als volwassenen met autisme worden uitgewerkt. Een koptelefoon voor kinderen zal immers niet passen voor volwassenen en omgekeerd. Dit rugzakje kunnen bezoekers vervolgens verkrijgen aan de balie en afgeven wanneer ze het museum verlaten.
Duidelijkheid en herkenbaarheid zijn twee van de belangrijkste aspecten voor mensen met autisme. Door het personeel een badge te laten dragen kunnen mensen met autisme (en uiteraard ook andere bezoekers) hen gemakkelijker herkennen. Hierdoor creëer je een gevoel van veiligheid. De persoon weet immers wie hij of zij kan aanspreken in geval van nood of indien er vragen zouden zijn. Dit kan uiteraard ook door het personeel een herkenbare T-shirt te laten dragen. Hierbij is het echter belangrijk dat de betekenis van deze badge of T-shirt ook effectief gecommuniceerd wordt naar de bezoekers. Het is leuk als jullie deze aanpassing doorvoeren, maar als niemand ervan op de hoogte is dan heeft het ook geen effect. Communiceer deze herkenbaarheidssignalen dus zeker via het stappenplan of de website van het museum.
Mensen met autisme kunnen soms overweldigd of angstig worden door alle prikkels, de drukte en informatie in het museum. Daarom kan het interessant zijn om een ruimte te voorzien waar zij even kunnen bekomen. Dit is echter niet altijd mogelijk in een museum. Soms zijn alle kamers reeds in gebruik en is er niet echt een mogelijkheid om een kamer vrij te houden als stille ruimte. In deze gevallen kan het gebruik van een speciale sticker of ticket aan te raden zijn.
Met deze sticker kunnen zij vervolgens het museum in- en uitstappen indien nodig zolang dit binnen de termijn van een dag gebeurt. Op die manier kunnen zij even ontsnappen aan de drukte en hun energie opladen om er opnieuw tegenaan te kunnen. Dit gebeurt momenteel bijvoorbeeld in Comics Station waar je aan de hand van een armband zoveel kan in- en uitscannen als je wil gedurende diezelfde dag.
Niet elk museum is in staat om een volledig uitgewerkt aanbod te voorzien voor mensen met autisme. Toch zijn enkele kleine ingrepen vaak wél haalbaar om het museum toegankelijker te maken voor deze doelgroep. Deze vijf hulpmiddelen zijn helemaal niet invasief en vergen soms slechts een minieme inspanning van het museum. Toch kunnen ze voor mensen met autisme hét verschil maken! Bovendien zullen ook andere bezoekers kunnen profiteren van deze hulpmiddelen. Een autismevriendelijke aanpak is immers het verbeteren van de ervaring als dusdanig.
